Merhaba;
Bugün mitolojideki kozmik bir varlık olan Gaia’dan bahsedeceğiz.
Homeros’ta hiç adı geçmeyen Gaia, Hosiodos’un Theogonia’sında dünyayı, yeri, evrensel bir öğe olarak toprağı simgeler. Bir tanrıdan çok kozmik bir varlıktır Gaia, bütün öğelerin kaynağında bulunan ana ilkedir.
Hesiodos bu yolda doğada ana ilkenin ne olduğunu tanımlamaya çalışan İonya düşünürleri gibi davranır. “Bütün ölümsüzlerin sürekli, sağlam tabanı” saydığı Gaia, evreni bir düzen yöntemine göre meydana getiren ve düzensiz boşluktan çıktıktan sonra dişi – erkek birleşme yoluyla evrenin kendisini ve tanrılarını yaratır.
Gaia, “parthenogenesis (kendi kendine doğurma)” prensibiyle Gök’ü, Dağ’ları ve Deniz’i yaratır.
Hesiodos bu süreci şöyle anlatır:
“Toprak bir varlık yarattı kendine eşit:
Dört yanını saran Uranos, yıldızlı, Gök’ü
Mutlu tanrıların sürekli, sağlam yurdunu
Yüksek dağları yarattı sonra,
Koyaklarında tanrılar oturan dağları.
Sonra denizi yarattı, ekin vermez denizi:
Azgın dalgalarıyla şişen Pontus’u.
Kimseyle sevişip birleşmeden yaptı bunu.”
Sonra ilkin Uranos’la birleşip erkek ve dişi Titan’ları, Kyklop’ları ve Hekatonkheir’leri doğurur.
Sonra ilkin Uranos’la birleşip erkek ve dişi Titan’ları, Kyklop’ları ve Hekatonkheir’leri doğurur. Bu doğurma sürecinden hemen sonra evrene egemenlik savaşının ilk belirtisi Uranos tanrının doğan çocuklarını Gaia’nın karnına gerisin geri tıkmasıyla baş gösterir.
Theogonia’da şöyle geçer:
“Böylesine korkunçtu Toprak’la Gök’ün oğulları.
Babaları ilk günden iğrenmişti onlardan, doğar doğmaz gün ışığına çıkaracak yerde toprağın bağrına saklamıştı onları,
ve Uranos sürdürürken bu korkunç oyunu koca Toprak inim inim inliyordu zorundan.”
Son Titan oğlu Kronos, Gaia’nın isteği üzerine babasının hayalarını kestikten sonra Gaia bu kez kendi doğurduğu Pontos’la birleşir ve ondan Nereus, Thaumas, Phorkys, Keto ve Eurybie‘yi meydana getirir.
Gaia, Uranos’un devrilmesini sağladığı gibi tahra çıkardığı oğlu Kronos’unda devrilmesini sağlar. Çünkü Kronos babası Uranos gibi zorbaca davranır ve çocuklarını doğar doğmaz yutar.
Karısı Rheia, Zeus’a gebe kalınca Gaia ile Uranos’tan doğuracağı çocuğu kurtarmak için yardım ister.
Bu kez Gaia, kızına kaderi bildirmekle kalmaz (kader Uranos’un oğluna yenildiği gibi, Kronos’un da Zeus eliyle devrilmesidir.) Kronos’ u aldatmak çarelerini de gösterir ve Zeus’un Girit’te bir mağarada gizlice doğmasını sağlar, Kronos’a da bir taş yutturulur.
Gaia, birinci kuşak devrimini hazırlandıktan sonra, ikinci kuşak devrimini de yürütür: Zeus‘a ne yoldan egemenliği elde edeceğini öğretir; çare Kronos kuşağından Titanları yenmek için Kyklop’ları ve Hekatonkheir’ları kurtarıp yardıma çağırmaktır.
Zeus, Gaia’nın dediğini yaparak ‘Titanlar Savaşı‘nı başlatır ve dünya egemenliğini ele geçirir.
Gaia son olarak Tartaros’la birleşerek ‘Typhon‘u doğurur.
Zamanla Gaia’nın mitolojideki yeri ve önemi değişmiş, kozmik nitelikteki Ana Toprak, dinde daha belirli birer tanrıça olarak görülen, bir yandan Demeter, öte yandan Kybele gibi toprak ve bereket tanrıçalarına yer vermiştir.
Gaia böylece daha kişisel ve insansal tanrıçalarla ya birleşmiş, ya da kozmik öğe olarak felsefe alanına girmiştir.
Gaia, Yunanistan’da bir çok kehanet merkezlerinin esinleyicisi sayılır, örneğin Delphoi’ye Apollon’dan çok daha önce yerleşmiş bilinir.
Okuduğunuz için teşekkür ederim.
Başka bir yazıda görüşmek üzere.
Sevgiyle ve sanatla kalın.
Kaynaklar:
- Azra ERHAT, Mitoloji Sözlüğü, Remzi Kitabevi, 2007
- Hesiodos; Theogonia, İşler ve Günler ç: Azra Erhat-Sabahattin Eyüboğlu, Türkiye İş Bankası Yayınları
