Bir Ulusun Haykırışı; Blues Müzik!

     Amerika kolonilerinin kuzeyinin sanayileşmiş eyaletlerine karşın, büyük tarım arazilerine sahip güney eyaletlerinde artan işçi talebi köle ticaretinin merkezinin bu eyaletler olmasını sağladı. Güneyli iş adamları bu işçi talebini Afrika’dan getirilen köleler ile gidermeye çalıştı.

    Afrika’dan gemilere bindirilerek getirilen bu insanların, o zamanların toprak sahibi için çalışmasından başka bir şanları yoktu. Afrika’dan ayrıldıklarında ellerinde olan tek şey bu yabancı diyarlara getirdikleri gitarları ve yöresel müzik aletleriydi. Bu arada nasıl çalışacakları da “Siyahlar Kanunu (Black Code)”  ile kurallara bağlanmıştı. Bu kanun Afrika’dan gelen siyah insanların  müzik yapmasını da engelleyerek onların sosyal, ekonomik çoğu haklarını engelliyordu. Bu insanlar sadece müzikleri için yaşıyorlardı. Tarlalarda, çalışma gücünü artıran ritmik ve eğlenceli olan “work songs (iş şarkıları)” zararlı olarak görülmüyor, işçilerin bu şarkıları söylemeleri engellenmiyordu. Blues’un ilk örnekleri işte bu iş şarkılarıydı. Şarkılar Afrika’nın yerel ilahileri ilham alınarak yapılıyordu.

       İşçi şarkıları onların müzik yapma ihtiyacını tam olarak karşılamıyordu. Hayatta hiçbir dayanak noktası olmayan, geleceğe dair bir beklentisi kalmayan ve yaşam amaçları da olmayan kölelerin sığınacakları ve onlara umut veren bir güce ihtiyaçları vardı. Bu güç onları birleştirecek müzik ve ortak hissedilen acılar olacaktı. Umut veren müziği köle sahipleri engellemeye çalıştı. Köleler zorunlu olarak böylece kitleler halinde Hristiyanlaştırıldılar.

        Eski Pagan inanışlarını engelleyerek asimilasyon yaratıp siyahların böylece müziklerini engelleyeceklerini düşünüyorlardı. Ancak siyahlar böylece sözleri İncil’den dualar olan ”Negro sipirituals ( zenci ilahileri)” ortaya çıkardı. İş şarkılarındaki acıları haykıran bir solist ve koronun onu karşılıklı söylemesi. bu ilahilerin de temel söyleyiş biçimiydi. Bu ilahiler daha sonra ”Gospel” adını alacak olan türün temelini oluşturuyordu. Gospel ise blues’un çıkmasında önemli bir rol oynayacaktı.

              1861-1865 yılları arasında kuzey ve güney eyaletler arasında köleliğin kaldırılmasından doğan Amerikan İç Savaşı, kölelikle ve bağlantılı olarak blues müziğin gelişmesiyle alakalı olarak kırılma noktası oldu. Ekonomisini sanayileşmeye yöneltmiş, köleliği yasaklayan Kuzey ile ekonomisi tarıma bağlı, kölelik yanlısı Güney arasındaki 4 yıl süren savaşta kazanan taraf Kuzey oldu ve sosyal durumlar değişikliğe girdi.

     1865 yılından itibaren artık köle olmayan, eğitim alma ve oy verme hakkı olan siyahların, bu yeni koşullar içinde kendi yeni konumlarını arama mücadelesi de başlamış oldu. Müziklerini özgür bir şekilde yapma özgürlüğü bu şekilde siyahlara verildi. 17. yüzyıldan beri çeşitli haklardan engellenen Siyahlar böylece ilk defa kendi özgürlüklerini kazandı ve belirli bir sosyal statüye yükseldi. Kendi konumlarını da blues ve müzik yoluyla aramaya başladılar. Bu yeni düzenle Siyahlar kent içinde yaşamaya başladı ve şehirlerin arka sokaklarında çoğunlukla

        Siyah insanların yaşadığı gettolar oluştu. Siyahlar da artık kent hayatının bir parçasıydı ve yeni sosyal hayat içindeki yerini aldılar. Meyhanelerde, kumarhanelerde, oyun salonlarında, sokaklarda, eğlence merkezlerinde siyah insanların ve çeşitli ülkelerden gelen göçmenlerin de etkisiyle çok çeşitli kültürlerin birbirini etkilediği bir ortam oluştu.

        Özellikle ilerde cazın doğuş noktası olacak New Orleans birçok müzik türünün karıştırılıp yeni türlerin ortaya çıktığı Amerikan merkezleri olarak yerini aldı. Böyle bir ortamda, 1890’lı yılların sonlarına doğru piyanonun ana unsur olduğu ve çalan kişinin doğaçlama yeteneği temelinde şekillenen ve aynı zamanda cazın habercisi olan müzik türü ragtime ortaya çıktı. Ragtime müziğin ögeleri ilerde blues ve caz türlerinde çok etkili olacaktı.

         Kent yerine çiftliklerde kırsal alanlarda yaşayanlar için ozan geleneği devam ediyordu. Banjo, keman, mandolin ve mızıka çalan gezgin müzisyenler şehir şehir dolaşıyordı. Bu müzisyenler, Avrupa müzikleri de dahil Afrika etkisiyle yapılmış yöresel ezgilerle  beraber her türlü baladı kendi tarzlarında çalıp yorumluyorlardı.

         Savaş sonrasında özgürleşen siyahların beyazlarla “eşit olma” hali fazla uzun sürmedi.  1877 yılında son Kuzey birlikelrinin Güney’den  çekilmesiyle, siyahlar Güneylilerin kontrolüne bırakıldı. Güneyliler için, eskiden alıp sattıkları bir mal olarak gördükleri siyahlarla eşit olmayı kabullendikleri kesin olarak söylenemezdi. Güneyliler bu nedenle yeni kanunlarla Siyahların özgürlüklerini yine kısıtladılar.

     Siyahlara yönelik bütün bu unsurlar, birikip bir araya gelerek 20. yy’da blues’u ortaya çıkardı. Frankie and Johnny , House of the Rising Sun ve Stagger Lee gibi blues baladları çok popüler hale geldi.

     Blues artık kendini bulmuştu. 1920 yılında ilk blues plağı “Crazy Blues”  piyasaya çıktı. Plak çok büyük bir ilgi gördü ve bir ay içinde 90.000 kopya sattı. O zamana kadar hor görülen ve ırkçı davranışlara maruz kalan siyah insanlar için Blues’un gücüyle kendi egemenliklerini ilan ettikleri en net olaydı. Şarkıyı söyleyen plak yıldızı Mamie Smithbir plak yıldızı oldu. Plak şirketleri de bu yeni pazarı keşfetti ve “race records (ırk plakları)”  adı verilen, siyahlara yönelik plak üretimi başladı.

    20. yüzyılın başından itibaren gerçekleşen bu göç hareketleri bölgeler arası etkileşimi arttırdı ve blues çeşitlendi. Delta, Texas, Chicago gibi bölgelere özgü blues stilleri ortaya çıktı. Afrika!dan zorla koparılan ve köle yapılan siyahların haykırışları, 20. yy’da ortaya çıkan neredeyse tüm müzik türlerine yön veren bir müzik türü olmuştur.